Azji w maju kwitnie rozległe pole kwiatów, pokrywając krajobraz jasnym płaszczem bieli, lawendy, czerwieni i fioletu. Kwiaty to mak lekarski, który rośnie na wielu takich polach w wielu częściach Azji i Bliskiego Wschodu. Choć są piękne, kwiaty nie są uprawiane dla ozdoby, ale dla plonów, które po nich nastąpią.
Po dwóch lub trzech dniach cienkie jak bibułka płatki maku lekarskiego opadają, zaśmiecając żyzną glebę i zwiastując nadchodzące żniwa. Bulwiaste zielone kapsułki, które pozostają na szczycie łodyg o wysokości od 60 cm do 1.2 m, mogą pęcznieć przez około 10 dni. Następnie robotnicy zaczynają chodzić między nimi tyłem, odprawiając rytuał sprzed około 2000 lat.
Przemieszczając się wzdłuż rzędów, robotnicy wykonują szybkie i precyzyjne nacięcia w napęczniałych torebkach, rozcinając zewnętrzny miąższ, ale nigdy nie przecinając niedojrzałych nasion znajdujących się w środku. Niemal natychmiast z nacięć wypływa gęsty, białawy płyn.
Pracownicy uważają, aby go nie poruszyć, ponieważ powoli twardnieje i zmienia kolor na ziemistobrązowy. Następnego ranka wracają, aby zebrać lepkie kropelki opium.
Moc maku lekarskiego, zarówno dobra, jak i zła, znana jest co najmniej od 3000 lat p.n.e., kiedy to Sumerowie nazywali go rośliną radości. Około roku 300 p.n.e. Arabowie, Grecy i Rzymianie używali opium jako środka uspokajającego i nasennego.
Na przestrzeni wieków, gdy jego użycie rozprzestrzeniło się w Persji, Indiach, Chinach, Europie i obu Amerykach, stał się on dobrodziejstwem dla ludzkości - zawarte w nim chemikalia mogą przynieść zdumiewającą ulgę osobom cierpiącym na najróżniejsze dolegliwości - i straszliwą klątwą dla tych, którzy ulegli jej urokowi.
Najważniejszy ze składników maku lekarskiego, morfina, został wyizolowany w 1803 roku przez 20-letniego niemieckiego farmaceutę Friedricha Wilhelma Adama Serturnera. Był to pierwszy wyizolowany alkaloid roślinny, a jego odkrycie wywołało burzę badań, która na zawsze zmieniła medycynę.
W ciągu pół wieku dziesiątki alkaloidów, takich jak atropina, kofeina, kokaina i chinina, wyizolowano z innych roślin i po raz pierwszy zastosowano je w dokładnie odmierzonych dawkach.
Morfina, uważana za najskuteczniejszy znany w medycynie środek przeciwbólowy, działa głównie na czuciowe komórki nerwowe mózgu, blokując sygnały bólu docierające do innych części ciała.
Działa także pobudzająco, wywołując euforię i usuwając niepokoje, napięcia, lęki i zahamowania. Niestety, spowalnia oddychanie, czasami aż do śmierci, i silnie uzależnia. Heroina, kolejna odmiana morfiny, jest pod tym względem tak niebezpieczna, że jej stosowanie jest zabronione nawet jako leku.
Mak lekarski dostarcza również innych przydatnych alkaloidów. Kodeina, składnik wielu syropów na kaszel, ponieważ tłumi odruch kaszlowy, jest również lekiem przeciwbólowym często zalecanym w celu łagodzenia niewielkiego bólu, czasami w połączeniu z aspiryną lub substytutem aspiryny.
Papaweryna, środek zwiotczający mięśnie, który blokuje impulsy nerwowe odpowiedzialne za skurcze mięśni, jest stosowana w leczeniu skurczów jelit i żołądka, a także skurczów dróg oddechowych wywołanych atakami astmy.
Wszystkie te leki i wiele innych pochodzą z niedojrzałych torebek z nasionami maku lekarskiego. Jednak, co ciekawe, gdy kapsułki dojrzeją, nie zawierają śladów tych leków. Nie są one jednak bezużyteczne. Każdy, kto lubił twardą bułkę posypaną małymi, chrupiącymi czarnymi kuleczkami, zjadł setki nasion maku lekarskiego bez żadnych skutków ubocznych.
Makówka, kwiat.
Ludzie uprawiali mak lekarski od czasów neolitu, zarówno ze względów medycznych, jak i duchowych. W greckiej legendzie bogini Demeter używała maku lekarskiego, aby zapomnieć o smutku po stracie córki Persefony. Grecy w Eleusis zażywali opium, aby na kolejny rok zapomnieć o smutku śmierci.
Rzymski bóg snu, Somnus, jest często przedstawiany z makami. Ceres, rzymska bogini płodności, również stosowała mak lekarski w celu łagodzenia bólu. Renesansowy lekarz Paracelsus twierdził, że mak lekarski jest źródłem nieśmiertelności.
Chińczycy używali kapsułek maku lekarskiego do leczenia biegunki, bólów głowy i astmy. Ponadto wykorzystywali lateks z niedojrzałych kapsułek makowych jako środka przeciwkaszlowego i uspokajającego. Mak lekarski zawiera ponad 20 alkaloidów, w tym morfinę, noskapinę, papawerynę i kodeinę.
W 1804 roku morfina stała się pierwszym w historii chemii wyizolowanym alkaloidem. Podczas wojny secesyjnej obie armie uprawiały mak na południu jako lek na czerwonkę i środek przeciwbólowy. Obecnie naukowcy wykorzystują alkaloidy maku przede wszystkim jako środki przeciwbólowe.
Kodeina łagodzi drobne bóle, noskapina przeciwdziała kaszlowi, a papaweryna zwiększa przepływ krwi. Naukowcy wykorzystali wszystkie te składniki jako podstawy silnych syntetycznych opiatów. Ze względu na swoje właściwości uzależniające produkty opium są nielegalne w wielu krajach.
Opium (suszony lateks) jest silnym narkotykiem, środkiem przeciwbólowym i przeciwskurczowym, stosowanym w celu łagodzenia wszelkiego rodzaju bólu. We wszystkich głównych tradycjach zielarskich uważa się go za silny środek na przeziębienie oraz uspokajający lub tłumiący aktywność nerwową, ból i kaszel.
Mak lekarski pochodzi z zachodniej Azji; Mak lekarski jest obecnie uprawiany komercyjnie na całym świecie jako źródło morfiny i kodeiny oraz jako nielegalna uprawa do produkcji opium i heroiny. Latem kapsułki z nasionami są cięte, następnego dnia zbierany jest biały lateks, który się wydziela, i suszony.
Przeprowadzono wiele badań nad makiem lekarskim, potwierdzając większość zastosowań wymienionych powyżej.
Mak lekarski zawiera ponad 40 alkaloidów, w tym morfinę (do 20%), narkotynę (około 5%), kodeinę (około 1%) i papawerynę (około 1%). Zawiera kwas mekonowy, albuminę, śluz, cukry, żywicę i wosk. Wiele alkaloidów maku lekarskiego ma ugruntowane działanie terapeutyczne.
Morfina jest jednym z najsilniejszych środków przeciwbólowych, szeroko stosowanym w medycynie konwencjonalnej w celu łagodzenia bólu, szczególnie w przypadku nieuleczalnej choroby.
Kodeina jest łagodniejszym lekiem przeciwbólowym stosowanym w bólach głowy i innych bólach oraz w objawowym leczeniu biegunki. Silnie uzależniający charakter opium jest dobrze poznany.
