Mięta pieprzowa jest wieloletnim ziołem, krzewiastego pokroju, osiągająca wysokość do 90 cm. Łodyga mięty pieprzowej jest rozgałęziona w okółkach liści, koloru zielonego aż do brunatno-brązowego w zależności od odmiany. Mięta pieprzowa wytwarza pod poziomem gleby białe, poziome kłącza lub powierzchniowe kłącza koloru zielonego w zależności od tego, jak bardzo jest wilgotna gleba, w której rośnie. Liście mięty pieprzowej są kształtu podłużno-jajowatego, nierównomiernie piłkowane na ich końcach. Kwiaty zioła są niewielkie od 5 mm do 6 mm długości w kolorze różowym, czerwonawym lub jasno fioletowym.
Pomimo tego, że mięta pieprzowa jest bardzo popularnym czynnikiem smakowym oraz szeroko stosowanym w prawie każdym produkcie przeznaczonym dla ludzkiej konsumpcji, wydawałoby się, że jest jednym z najstarszych ziół występujących na świecie. Otóż tak nie jest. Mięta pieprzowa jest hybrydem lub krzyżówką, która wyrosła na polu mięty zielonej w Anglii w roku 1696. Od tamtego czasu, mięta pieprzowa, łacińska nazwa Mentha x piperita z rodziny jasnotowatych, jest intensywnie uprawiana ze względu na swój aromatyczny olejek. Ponieważ nie uzyskamy szlachetnej rośliny z jej nasion, mięta pieprzowa jest rozmnażana wegetacyjnie.
Mięta pieprzowa jest używana przede wszystkim ze względu na swoje właściwości pobudzające, przeciwwiatrowe oraz leczące dolegliwości żołądkowe. Zioło to jest stosowane w przypadkach problemów z niestrawnością, kolką lub wzdęciami. Zioło jest zwykle używane w postaci ciepłej herbaty przygotowanej z liści. Kilka szklanek dziennie może być wypijanych w celu szybkiego i skutecznego złagodzenia dolegliwości żołądkowych. W Europie, mięta pieprzowa jest często wykorzystywana w różnorodnych mieszankach herbat, które są przeznaczone do łagodzenia różnych dolegliwości związanych z żołądkiem, jelitami bądź wątrobą. Mięta pieprzowa w postaci herbatki ziołowej może być po prostu stosowana dla przyjemnego i orzeźwiającego jej smaku.
Mięta pieprzowa wspomaga trawienie dzięki swojej zawartości olejków eterycznych. Liście oraz kwitnące wierzchołki zioła zawierają je w ilości od 1% do 3%. Amerykański olejek z mięty pieprzowej zawiera od 50% do 78% wolnego mentholu oraz następne 5% do 20% różnych, mieszanych form estrów mentholowych. Te główne składniki są w dużej mierze odpowiedzialne za pobudzanie przepływu żółci oraz wspomaganie trawienia.
Na dodatek, olejki eteryczne zawarte w mięcie pieprzowej działają jako czynniki znoszące skurcze, zmniejszając napięcie mięśniowe dolnego odcinka zwieracza przełykowego oraz ułatwiając odbijanie się pokarmu. Ta właściwość może tłumaczyć, dlaczego herbatka ziołowa sporządzona z mięty pieprzowej jest popularnym środkiem leczniczym w czasie skurczów menstruacyjnych. Olejek z mięty pieprzowej tymczasowo hamuje skurcze głodu w żołądku, ale wkrótce żołądek wznawia swoje ruchy robaczkowe, które następnie stają się coraz silniejsze niż poprzednio. W ten sposób olejek z mięty pieprzowej pobudza apetyt.
Mięta pieprzowa, krzyżówka mięty zielonej z miętą dziką, jest popularną przyprawą, jak również tradycyjnym ziołem o właściwościach leczniczych. Dziwnym jest fakt, że aż do późnego XVII wieku nie było mięty pieprzowej. Po tym czasie zaczęto ją sadzić i uprawiać. Zarówno liście, jak też olejek miętowy uzyskiwany w procesie destylacji parowej, są używane na skalę przemysłową.
Liście mięty pieprzowej zawierają olejki eteryczne, tak jak wspomnieliśmy o tym wyżej. Oprócz głównego składnika olejku, którym jest menthol, zawiera on także menthon (zawartość tego składnika wynosi od 10% do 35% w olejku eterycznym). Ogólnie olejek eteryczny z mięty pieprzowej zawiera ponad 100 różnych składników, włączając w to różnorodność monoterpenów oraz seskwiterpenów. Skład chemiczny olejku z mięty pieprzowej zależy w dużej części od miejsca, w którym zioło jest hodowane. Liście mięty pieprzowej zawierają również flawonoidy, takie jak luteolin, rutynę, hesperidin.
Części nadziemne, olejek eteryczny.
Mięta pieprzowa jest wspaniałym środkiem leczniczym dla układu pokarmowego. Zwiększa przepływ soków żołądkowych oraz żółci żołądkowej, jak również relaksuje mięśnie jelit. Zioło to posiada właściwości łagodzące wyściółkę oraz mięśnie okrężnicy, co pomaga w przypadkach rozwolnienia, jak również łagodzi spastyczną okrężnicę (częsta przyczyna zatwardzenia). Powleczony warstwą zabezpieczającą przed działaniem soku żołądkowego olejek z miety pieprzowej jest stosowany w krótkotrwałym leczeniu zespołu jelita wrażliwego. Na przykład w Anglii, lekarze zajmujący się chorobami układu pokarmowego rozpylają rozcieńczony olejek z mięty pieprzowej na instrument wykorzystywany podczas wziernikowania okrężnicy w celu uniknięcia jej skurczów. Niestety, sposób ten nie został zaakceptowany przez inne państwa.
Flawonoidy zawarte w olejku z mięty pieprzowej, jak równiez w jej liściach zwiększają produkcję żółci żołądkowej, a co za tym idzie wspomagają trawienie. Menthol zawarty w olejku obniża czynność enzymu wątroby i może teoretycznie obniżyć poziom cholesterolu we krwi. To możliwe lecznicze zastosowanie olejku jest przypuszczalne i nigdy nie było testowane klinicznie. Podobnie, olejek z mięty pieprzowej posiada właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwirusowe, kiedy doświadczenie było przeprowadzone w probówce, ale nie stosuje się go w leczeniu infekcji. Jakkolwiek, herbatę z liści mięty pieprzowej czasami stosuje się w celu złagodzenia dolegliwości zapalenia jelit oraz żołądka.
Jeżeli zastosujemy miętę pieprzową na skórę, złagodzi ona ból oraz obniży wrażliwość. Rozcieńczony olejek z mięty pieprzowej jest używany jako środek do inhalacji oraz do nacierania klatki piersiowej w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych. Natomiast całe zioło jest ważne w przypadku infekcji układu pokarmowego.
Mięta pieprzowa posiada właściwości zarówno rozgrzewające, jak i chłodzące. Kiedy jest stosowana wewnętrznie, wzmaga gorąco i poprawia krążenie oraz poprzez rozproszenie krwi bliżej powierzchni ciała powoduje pocenie się. Ta właściwość może być wykorzystana wtedy, kiedy biorą nas dreszcze, mamy gorączkę, przeziębienie lub grypę. Działanie ściągające oraz zmniejszające przekrwienie mięty pieprzowej pomaga w złagodzeniu uczucia zapchanego nosa oraz kataru. Olejek z mięty pieprzowej jest czasami dodawany do gorącej wody, a następnie opary są wdychane w celu złagodzenia przeziębienia. Należy podkreślić, że menthol (składnik olejku z mięty pieprzowej), jak również liście zioła mogą być dodawane do produkcji pastylek do ssania, które przynoszą ulgę w czasie kaszlu. Menthol jest głównym składnikiem we wszelkich rodzajach maści przeznaczonych do nacierania zbolałych mięśni oraz stawów w celu złagodzenia ich bólu. Menthol stosowany miejscowo na skórę łagodzi jej swędzenie.
Mięta pieprzowa jest ogólnie dobrym środkiem odżywczym. Przywraca nam energię, jak również odgania letargię. Świeże liście lub płyny z mięty pieprzowej są stosowane miejscowo na skórę w celu złagodzenia zapalenia stawów (jeśli cierpimy na artretyzm), bólów głowy oraz migren związanych z problemami trawienia, neuralgii, rwy kulszowej oraz ogólnych bólów.
Stosowana wewnętrznie, mięta pieprzowa działa relaksująco, łagodząc niepokój, nerwowość oraz napięcie, bóle oraz spazmy. Mięta pieprzowa może być stosowana na bóle miesiączkowe, astmę lub problemy ze spaniem. W obrębie układu pokarmowego, mięta pieprzowa relaksuje mięśnie gładkie oraz redukuje zapalenia, łagodząc jednocześnie skurcze oraz bóle żołądka, kolkę, wzdęcia, zgagę, niestrawność, czkawkę, mdłości, wymioty oraz mdłości związane z podróżowaniem. Garbniki zawarte w ziele ochraniają wyściółkę jelit przed podrażnieniami oraz infekcjami, a jednocześnie są pożyteczne w łagodzeniu ściskających, kurczowych bólów podczas rozwolnienia, spastycznych zatwardzeń, wrzodziejącego zapalenia okrężnicy czy w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Gorzkie składniki występujące w mięcie pieprzowej pobudzają oraz czyszczą wątrobę i pęcherzyk żółciowy, pomagając tym samym w uniknięciu kamieniu żółciowych.
Olejek eteryczny z mięty pieprzowej jest również pożyteczny w leczeniu problemów skórnych takich, jak opryszczka lub grzybica wywoływana przez dermatofity.
Kulinarne
Świeże liście mięty pieprzowej możemy umieścić w chłodnych, letnich napojach lub w owocowych ponczach. Mięta jest podstawowym składnikiem w produkcji alkoholowych napojów miętowych (np.bourbon), jak również jest dodawana do napojów alkoholowych na bazie ginu.
Świeżą miętę pieprzową możemy dodawać do sałatek, jak również do zup gorących lub zimnych. W celu wzbogacenia smaku groszku zielonego, młodych ziemniaków lub marchewki, dodaje się gałązki świeżej mięty pieprzowej do wody, w której gotować się mają wyżej wymienione warzywa. Świeżych lub suszonych liści mięty pieprzowej używa się do sosów, masła, galaretek, szczególnie do klasycznego sosu miętowego podawanego do pieczeni z baraniny.
Miętę pieprzową dodaje się także do potraw z ryb, drobiu, mięsa oraz do wszelkich potraw z fasoli, groszku, itp. Liście mięty pieprzowej do potraw dodaje się zmiażdżone. Świeże gałązki zioła możemy dodawać do octu.
Przepis na orzeźwiającą herbatkę z mięty pieprzowej: zaparzać 5 ml (1 łyżeczka) suszonych liści zioła lub 15 ml (3 łyżeczki) pokrojonych świeżych liści zioła w 250 ml (1 szklanka) gotującej się wody. Przecedzić i pić.
Mięty ogólnie są szeroko stosowane w przemyśle spożywczym do produkcji słodyczy, gumy do żucia, napojów gazowanych, pieczonych produktów, lodów, żelatyn, syropów oraz likierów.
Miętę pieprzową uprawia się na skalę przemysłową, jak również w przydomowych ogródkach w Europie, Azji czy Ameryce Północnej. Mięta rośnie najlepiej w wilgotnej, piaszczystej glebie bogatej w humus. Rekomendowane pH gleby waha się w granicach 6.0 do 7.5.
Wiele mięt, włączając w to miętę pieprzowa oraz miętę zieloną, rośnie w pełnym słońcu, ale również będzie rosło dobrzo w pół-cieniu. Niektóre mięty, np. mięta wodna będzie tolerować cień. Mięta korsykańska do dobrego wzrostu potrzebuje pełnego cienia. Ogólnie, do wyprodukowania odpowiedniego smaku oraz aromatu, mięty powinny być sadzone w pełnym słońcu oraz dobrze podlewane.
Mięta pieprzowa może być wyhodowana z nasiona, co nie jest zalecane, gdyż roślina, która wyrośnie z nasiona nie będzie się liczyła jako szlachetna. Mięta pieprzowa rozmnaża się z odnóżek wziętych z dojrzałych roślin zanim zaczną one kwitnąć. Inną metodą na rozmnażanie zioła jest podział istniejących już roślin, najlepiej wczesną wiosną, bądź też można nabyć gotową roślinkę w centrum ogrodniczym. Rośliny powinny być oddalone od siebie na co najmniej 45 cm. Kiedy mięta pieprzowa dobrze się zadomowi w naszym ogródku, będzie się rozrastać dosyć szybko za pomocą podziemnych rozłóg. Niechciane rozłogi należy wykopywać każdej wiosny, aby nie doprowadzić do tego, że mięta pieprzowa opanuje nasz cały ogródek. Miętę pieprzowa możemy również hodować w dużych doniczkach umieszczonych w glebie. Należy jednak pamiętać, że taka doniczka powinna mieć dziury, aby woda mogła spokojnie z niej się wydostawać. Należy obrywać listki zioła, co spowoduje, że będzie ono miało kształt dorodnego krzaczka.
Miętę pieprzową należy "odmładzać" co 3 lata przez podzielenie i ponowne przesadzenie korzeni rośliny. Odbywa się to wiosną lub na jesieni. Mięta pieprzowa w szczególności nie rośnie dobrze w tym samym miejscu przez kilka lat, i powinna być przesadzana w inne, nowe miejsca. Mięta pieprzowa jest podatna na różne choroby roślinne, gdy gleba jest zbyt wilgotna. Trzeba uważać też na mszyce, które lubią liście mięty pieprzowej. Rośliny chore powinny być natychmiast wykopane oraz spalone. Zdrowe przesadzić w inne miejsce.
Mięta pieprzowa powinna być ogacana słomą na tych obszarach, gdzie zima jest surowa w celu zabezpieczenia rozłóg przed zmarznięciem. Zioło można również hodować w domu. Potrzebne są do tego dosyć spore doniczki. Rośliny hodowane w domu powinny mieć co najmniej 5 godzin silnego światła słonecznego dziennie. Ziemię należy trzymać wilgotną. Co 3 - 4 tygodnie nawozić odżywką do roślin. Łodygi mięty pieprzowej należy podcinać, aby roślina nie kwitła oraz przez to miała smaczniejsze, bardziej aromatyczne liście. Jeśli zauważymy, że rośliny zaczynają żółknąć, należy je przesadzić do większej doniczki lub podzielić bryłę korzeniową na odzielne doniczki.
Badania naukowe dowiodły, że olejek z mięty pieprzowej posiada silne właściwości antybakteryjne. Menthol (główny składnik olejku) posiada właściwości antyseptyczne, przeciwwirusowe, chłodzące oraz przeciwbólowe, które odnosza się do powierzchni skóry, chociaż jest on także czynnikiem podrażniającym skórę.
Całe zioło posiada działanie przeciwkonwulsyjne w obrębie układu trawienia. Badania kliniczne przeprowadzone w Anglii oraz Danii w latach 1990-tych potwierdziły wartość leczniczą mięty pieprzowej w przypadku zespołu jelita wrażliwego.
Mięta pieprzowa zawiera: olejek eteryczny (zawierający między innymi menthol), flawonoidy, kwas rozmarynowy.
Użycie wewnętrzne zioła: zalać szklanką (250 ml) gotującej się wody 1 łyżeczkę czubatą suszonych liści zioła i zaparzać przez około 5 do 10 minut. Picie trzech do cztererch szklanek dziennie herbatki miętowej pomiędzy posiłkami złagodzi dolegliwości żołądkowe oraz żołądkowo-jelitowe.
Dostępne są również tabletki oraz kapsułki z liści mięty pieprzowej, jak również płynne wyciągi z zioła. Brać 3 do 6 gramów dziennie. W leczeniu zespołu jelita wrażliwego stosować 1 do 2 kapsułek powleczonych warstwą zabezpieczającą przed działaniem soku żołądkowego, które zawierają 0.2 ml olejku z mięty pieprzowej 2 do 3 razy dziennie. W celu złagodzenia bólów głowy stosuje się kombinacje olejku z mięty pieprzowej oraz olejku z eukaliptusa rozcieńczonych w oleju podstawowym. Olejkiem tym smaruje się skronie co godzinę, aż do momentu uzyskania poprawy.
Mięta pieprzowa jest uważana za zioło bezpieczne do konsumpcji. Olejek z mięty pieprzowej, w dużych ilościach, może spowodować uczucie pieczenia oraz problemy żołądkowo-jelitowe u niektórych osób. Olejku z mięty pieprzowej powinny unikać osoby cierpiące na chroniczną zgagę. Niektóre osoby, które używają kapsułek z mięty pieprzowej pokryte warstwą zabezpieczającą przed działaniem soku trawiennego mogą doświadczyć palących sensacji w okolicach odbytu. Rzadkie reakcje alergiczne zostały odnotowane w czasie miejscowo zastosowanego olejku z mięty pieprzowej. Herbata z liści mięty pieprzowej powinna być używana z rozwagą u niemowląt oraz małych dzieci. Silny aromat mentholu może powodować dławienie się dzieci. Herbatka z rumianku jest lepszym wyborem dla tej grupy wiekowej.
Menthol zawarty w olejku z mięty pieprzowej jest odpowiedzialny za antyseptyczne działanie w obrębie naszego organizmu. Liście zioła są pożyteczne w leczeniu dolegliwości żołądkowych. Zioło jest także stosowane na kolkę, wzdęcia lub nieżyt żołądka. Mięta pieprzowa posiada również właściwości napotne, co zostało wykorzystane w czasie grypy oraz przeziębienia w celu obniżenia gorączki. Mięta pieprzowa łagodzi także kaszel. Może być używana w czasie odry. Kiedy zastosowana zewnętrznie, mięta pieprzowa działa jako środek zmniejszający ból.
Zrywać liście oraz łodygi mięty pieprzowej do codziennego użytku, kiedy roślina osiągnie wysokość około 15 cm. Dla lepszego smaku, należy zrywać liście oraz łodygi zanim zioło zacznie kwitnąć.
Do suszenia zrywać łodygi z liśćmi wczesnym rankiem, jak tylko poranna rosa wyschnie. Łodygi odwrócić do góry nogami i suszyć w zacienionym pomieszczeniu. Kiedy łodygi są suche, obrywać listki i umieścić w szczelnie zamkniętym słoju. Trzymać w ciemnym miejscu. Liści nie kruszyć aż do momentu użycia ich w potrawach. Kruszone wcześniej liście tracą swój aromat. Liście można zamrażać w maśle, dodawać do oleju i trzymać do późniejszego użycia.
Połączyć te dwa składniki w butelce lub szklanym słoju. Trzymać z dala od światła przez kres około 1 miesiąca i potrząsać słojem regularnie co 2 - 3 dni. Odcedzić. Olejku używać w przypadku bólów, skuczów mięśni, skurczów jelit, bólów głowy. Olejek masuje się na bolące miejsca lub przyrządza się z niego okłady i stosuje na bolące miejsca.
Tak spoprządzony olejek, jeśli jest trzymany z dala od światła, możemy przechowywać przez okres około 1 roku.
