Szałwia lekarska jest wieloletnim, wiecznie zielonym krzewem należącym do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Zioło to rośnie dziko w Europie południowej, w rejonie Morza Śródziemnego. Szałwia lekarska dzięki swoim właściwościom leczniczym oraz zastosowaniu w kuchni, jako przyprawa, jest uprawiana w wielu miejscach na kuli ziemskiej. Szałwię lekarską można również hodować w ogródkach, jako roślinę ozdobną. Silnie rozgałęziony system korzeniowy szałwi lekarskiej wytwarza kwadratowego kształtu łodygę (drewniejącą od dołu), która jest porośnięta drobnymi włoskami. Liście szałwii lekarskiej są koloru zielono-srebrnego, podłużnie owalne lub lancetowate, miękkie w dotyku oraz naprzeciwlegle ułożone. Kwiaty szałwii lekarskiej są koloru fioletowego, niebieskawego lub białego, dwuwargowe oraz rosnące w spiralach. Szałwia kwitnie od maja do czerwca. Roślina osiąga wysokość od 50 cm do 70 cm. Szałwię lekarską znajdziemy rosnącą na słonecznych stokach oraz zboczach. Zioło to lubi i będzie najlepiej rosło na glebach obfitujących w wapń. Gleba do tego musi być w miarę wilgotna. Nazwa zioła pochodzi od łacińskiego słowa "salvus", co oznacza zdrowie.
Szałwia lekarska jest rośliną leczniczą, znaną już od czasów starożytnych. Starożytni Rzymianie, jak również Grecy stosowali to zioło jako środek leczniczy na ukąszenia węży, w przypadkach problemów ze wzrokiem czy kłopotów z pamięcią. W czasach średniowiecznych szałwia lekarska służyła jako skuteczny lek na przeziębienia. Zioło to było również stosowane na obniżenie gorączki, podawane w przypadkach choroby wątroby, zaparcia czy padaczki.
Prostym i szybkim sposobem na złagodzenie swędzenia oraz opuchnięcia spowodowanego przez ugryzienie owada jest zerwanie kilku świeżych liści szałwii lekarskiej, następnie zmiażdżenie ich lub żucie przez kilka sekund. Zmiażdżone lub przeżute liście miesza się z niewielką ilością śliny i tak sporządzoną papkę nakłada się wprost na miejsce, w którym doszło do ukąszenia przez owada. Papkę ziołową można przymocować paskami taśmy klejącej w celu utrzymania jej w miejscu ukąszenia owada.
Herbatka sporządzona z liści szałwii lekarskiej przynosi ulgę w przypadku bólu gardła, utraty głosu, zapalenia migdałków, jak również pomaga w usunięciu nadmiaru flegmy w zatkanych flegmą płucach. Sposób sporządzenia takiej herbatki ziołowej wygląda następująco: zaparzać 2 łyżeczki suszonych lub świeżych liści szałwii lekarskiej w 1 ¼ szklanki wrzącej wody przez około 35 minut. Następnie wywar przecedzić i dodać (jak to chce) odrobinkę miodu. Herbatkę pić po pół szklanki co kilka godzin. Herbatką ziołową z liści szałwii lekarskiej płuka się także podrażnienia, bóle gardła. Przed płukaniem gardła do wywaru dodać ¼ łyżeczki świeżo wyciśniętego soku z limonki.
W ostatnich latach obserwuje się zwiększoną liczbę matek, które decydują się na karmienie swoich niemowląt piersią. Karmienie piersią jest nie tylko wygodne, ale także zdrowe i pożyteczne dla ogólnego rozwoju i zdrowia niemowlęcia. Dzieci karmione piersią są bardziej odporne w późniejszym życiu na wszelkiego rodzaju alergie, jak również choroby wieku dziecięcego są lepiej znoszone. Ale gdy etap karmienia piersią dobiega końca, wiele matek nie wie, jak prawidłowo powstrzymać wypływ niechcianego mleka. Szałwia lekarska w tym przypadku przychodzi z pomocą. Na czym ta pomoc wygląda. Otóż picie ciepłej herbatki z szałwii lekarskiej po 2 szklanki dziennie przez tydzień osuszy dopływ mleka dosyć skutecznie. Herbatkę przygotowywuje się przez doprowadzenie do wrzenia ok. 250 ml wody. Następnie do wody dodaje się 8 łyżeczek suszonych lub świeżych liści zioła i to wszystko zaparza się przez 45 minut pod przykryciem. Odcedzić, dodać trochę miodu i pić.
Szałwia lekarska to wspaniały, naturalny środek leczniczy na wszelkiego rodzaju swędzenia, spowodowane na przykład alergiczną reakcją na nieznaną substancję, z powodu nadmiernej nerwowości, łuszczycy lub egzemy lub jakiegokolwiek kontaktu z trującymi roślinami takimi, jak trujący bluszcz czy sumak.
Szałwia lekarska to dobry sposób na siwiejące włosy. I dużo bezpieczniejszy ponieważ nie zawiera środków chemicznych, tylko same naturalne składniki. W dużej ceramicznej misie wymieszać 2 czubate łyżki suszonej szałwii z taką samą ilością czarnej herbaty lub herbaty "orange pekoe". Następnie połowę misy wypełnić wrząca wodą. Zakryć talerzem lub folią aluminiową i wstawić do średnio nagrzanego piekarnika (190°C) na około kilka godzin. Następnie misę wyjąć z piekarnika, pozostawić do ostudzenia, zawartość dobrze wymieszać i przecedzić.
I co dalej? Otóż bierzemy niewielką ilość przygotowanego naparu i wcieramy go głęboko, aż w korzenie włosów 4 do 5 razy dziennie. Dosyć wcześnie zauważymy, że siwizna zacznie znikać, ponieważ włosy będą stawały się ciemniejszego koloru. Po intensywnym wcieraniu naparu z szałwii lekarskiej, powinien on być następnie używany umiarkowanie, tzn. raz lub dwa razy tygodniowo. Wiele osób, które spróbowało tej kuracji sądzi, że zauważyło nawet niewielki wzrost włosów w miejscach, które były łyse lub co najmniej są w stanie stwierdzić, że napar ten poprawił wygląd ogólny włosów. Napar ten można wzbogacić dodając do niego 3 łyżki ginu lub rumu, co tym samym przedłużymy jego ''używalność'.
Liście, korzenie zioła.
Dzięki właściwościom antyseptycznym, relaksującym oraz ściągającym szałwia lekarska jest idealnym środkiem leczniczym na wszelkiego rodzaju bóle gardła i jest często stosowana w płukankach ziołowych. Zioło to jest również używane na bóle dziąseł oraz owrzodzenia jamy ustnej (afty).
Szałwia lekarska posiada właściwości poprawiające oraz pobudzające pracę układu trawiennego. Potrafi pomoc w obniżeniu poziomu cukru we krwi. Wspaniały środek na depresje, zmęczenie czy wyczerpanie nerwowe. Napar z szałwii lekarskiej podaje się przy nadmiernym, nocnym poceniu się zwłaszcza u osób cierpiących na gruźlicę lub silnie znerwicowanych.
Szałwia lekarska to cenne i pomocne zioło w leczeniu nieregularnych i skąpych miesiączek. Picie naparu z zioła powoduje zwiększenie wypływu krwi miesiączkowej. Pomimo tego, że właściwości hormonalne szałwii lekarskiej nie są do końca całkowicie zrozumiałe, nie ma wątpliwości, że zioło to łagodzi dolegliwości związane z okresem menopauzy. I tak szałwia lekarska obniża częstotliwość występowania potów, jak również ilość uderzeń gorąca, pomaga organizmowi lepiej przystosować się do zmian hormonalnych, związanych z procesem menopauzy.
Naparów z szałwii lekarskiej używa się również do okładów na trudno gojące się rany skórne oraz brzydko wyglądające owrzodzenia. Osoby cierpiące na bóle reumatyczne, do kąpieli mogą dodawać napary z szałwii lekarskiej. Zioło to jest często stosowane do irygacji pochwy w przypadku upławów.
Szałwia lekarska to tradycyjne zioło używane w leczeniu astmy. Suszone liście zioła wciąż wchodzą w skład różnych mieszanek ziolowych, z których robi się papierosy przeznaczone dla osób cierpiących na astmę.
Szałwia lekarska jest wspaniałym środkiem leczniczym w przypadku przeziębienia, gorączki i powinna być zastosowana, jak tylko poczujemy, że "coś nas bierze". Szałwia lekarska łagodzi także zapalenie migdałków, zapalenie oskrzeli, astmę, katar oraz zapalenie zatok. Jej właściwości ściągające, jak również wykrztuślne pomagają organizmowi wydalić flegmę z płuc i tym samym zmniejszyć katar. Herbatka sporządzona z szałwii lekarskiej jest używana do inhalacji, która pomaga w oczyszczaniu dróg oddechowych organizmu. Szałwia lekarska wzmacnia system odpornościowy i pomaga w zapobieganiu różnorodnym infekcjom, jak również "trzyma z dala" wszelkie choroby autoimmunologiczne.
Jak już wspomniano wyżej, szałwia lekarska jest wspaniałym środkiem wzmacniającym układ pokarmowy. Zawarte olejki eteryczne w ziele posiadają działanie relaksujące na mięśnie gładkie układu trawiennego. Olejki eteryczne razem z substancjami gorzkimi (goryczki) pobudzają apetyt oraz ulepszają proces trawienia. Szałwia lekarska wspomaga wydzielanie soków żołądkowych oraz żólci, łagodzi bóle brzucha, przynosi ulgę podczas kolki, łagodzi wzdęcia oraz wiatry, działa łagodząco na niestrawności pokarmowe, nudności, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, problemy wątrobowe oraz pomaga w wydalaniu robaków. Jej antyseptyczne właściwości są pomocne w takich infekcjach, jak zapalenie żołądka oraz jelit.
Szałwia lekarska jest także zalecana na bóle miesiączkowe, brak miesiączek, bezpłodność oraz na problemy związane z okresem przekwitania. Zioło to posiada właściwości stymulujące macicę, dlatego też jest używane podczas porodu, jak również pomaga w wydaleniu łożyska.
Szałwia lekarska posiada dosyć silne właściwości przeciwutleniające, które pomagają w opóźnianiu procesu starzenia się redukując szkodliwe działanie wolnych rodników.
Kulinarne
Zioło to jest stosowane w kuchni do przyprawiania drobiu, farszów, sosów mącznych, zup oraz gulaszu. Szałwia lekarska wspomaga proces trawienia, dlatego też warto ją dodawać podczas gotowania tłustych mięs, takich jak kaczka, wieprzowina oraz kiełbasa. Szałwia lekarska świetnie nadaje się do potraw z fasoli, kapusty, grochu, kabaczka, cebuli oraz pomidorow. Dodawana jest także do omletów, sera żółtego, tofu oraz twarożku. Szałwia lekarska ma gorzkawy smak, dlatego też kiedy przyprawiamy potrawy tym ziołem, należy używać go z umiarem. Zbyt duża ilość zioła daje potrawom nieprzyjemny smak.
Szałwia lekarska może być dodawana do produkcji chleba kukurydzianego, który serwuje się z kurczakiem lub z rybą. Szałwię lekarską możemy również dodawać do oleju do smażenia. Na skalę przemysłową szałwia lekarska jest używana do produkcji zup, sosów, kiełbasek, mięsa, pieczonych kurczaków, serów, słodyczy, lodów, gumy do żucia, wermutu.
Dzięki dużej zawartości olejków eterycznych szałwia lekarska znalazła także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym do produkcji między innymi szamponów, mydeł, kremów. Suszone gałązki szałwii lekarskiej można dodawać do różnego rodzaju suszonych bukietów kwiatowych.
Szałwia lekarska jest rośliną pochodzącą z obszarów Morza Śródziemnego, a obecnie jest uprawiana na całej kuli ziemskiej.
Szałwia lekarska będzie rosła najlepiej w dobrze drenowanej, bogatej w azot glebie, najchętniej przy jakimś murze lub ścianie, która może być osłoną w czasie ciężkiej zimy. Tolerowane pH dla szałwii lekarskiej waha się w granicy 4.9 - 8.2.
Dla jak najlepszego wzrostu potrzebuje słońca, chociaż zaakceptuje także trochę cienia. Należy unikać obfitego podlewania. Zbyt dużo wody hamuje wzrost oraz może zabić roślinę.
Szałwia lekarska rozmnaża się z nasion, poprzez sadzonki lub podział korzenia. Nasionka zioła należy sadzić w ogrodzie 2 tygodnie przed ostatnią datą wiosennych przymrozków na głębokość 1 cm lub mniej. Młode roślinki zazwyczaj zaczynają wschodzić w ciągu 14 - 21 dni. Należy przeżedzać rośliny, utrzymując odległość jednej rośliny od drugiej około 0.6 m. Szałwia lekarska jest rośliną podatną na gnicie korzenia oraz wszelkie grzybiczne choroby. Należy uważac także na ślimaki. Zimą należy rośliny ogacić słomą lub suchymi liśćmi. Szałwia lekarska jest rośliną, która nie lubi hodowania jej w pomieszczeniach.
Gatunki ozdobne szałwii lekarskiej można hodować w kontenerach w połączeniu z innymi jednorocznymi roślinami. Albo jeśli kto woli, szałwia może być posadzona w jej własnym kontenerze. Ukorzenione już roślinki możemy kupić w każdym ogrodniczym sklepie. Listki należy często obrywać, aby zmusić roślinę do produkowania świeżych i zdrowych listków.
Badania naukowe wykazały, że związek chemiczny tujon, wchodzący w skład olejku eterycznego, posiada silne właściwości antyseptyczne oraz wiatropędne. Posiada on również działanie estrogenne, które jest częściowo odpowiedzialne za hormonalny efekt szałwii lekarskiej, szczególnie w przypadku zmniejszenia produkcji mleka u matek karmiących. Tujon w dużych dawkach jest toksyczny.
Kwas rozmarynowy (fenol) jest związkiem chemicznym posiadającym silne właściwości przeciwzapalne, natomiast olejek eteryczny, jako calość, łagodzi skurcze mięśni i posiada właściwości grzybobójcze.
Liście szałwii lekarskiej zawierają olejek lotny, w skład którego wchodzi: tujon, kamfora, pinen oraz cyneol. Poza tym zioło to jest także bogate w garbniki, kwasy organiczne, flawonoidy, gorycze, witminę B1, witaminę A, witaminę PP oraz witaminę C.
Napar z szałwii lekarskiej: pić 200 ml dziennie lub stosować jako płukankę gardła bądź jamy ustnej, 100 ml, 2 do 3 razy dziennie.
Stosuje się również nalewkę z szałwii lekarskiej w ilości 40 kropli, dwa razy dziennie.
Chociaż olejek z szałwii lekarskiej jest używany w aromaterapii, niektórzy przestrzegają przed jego użyciem. Kobiety w ciąży oraz matki karmiące piersią nie powinny brać szałwii lekarskiej w celach leczniczych, ponieważ zioło to może wywołać poronienie oraz zatrzymać produkcję mleka. Niektóre osoby mogą doświadczyć kontaktowego zapalenia skóry po dotknięciu szałwii lekarskiej.
To właśnie tujon jest głównie odpowiedzialny za antyseptyczne właściwości szałwii lekarskiej, którą stosuje się do płukania gardła lub jamy ustnej. Zioło to działa jako łagodny czynnik pobudzający trawienie. Szałwia lekarska jest stosowana w przypadkach opóźnionych miesiączek oraz działa skutecznie na objawy menopauzy ( np. nocne pocenie się czy uderzenia gorąca).
Szałwia lekarska, jak już wyżej wspomniano, jest także składnikiem w produkcji papierosów ziołowych dla osób cierpiących na astmę.
Zbierać młode pędy zioła na ususzenie zanim roślina zacznie produkować kwiaty. Związać pędy w pęczki i powiesić w ciepłym miejscu do wysuszenia. Liście szałwii lekarskiej są dosyć grube i dlatego schną powoli. Kiedy wyschną, liście zgnieść i umieścić w szczelnie zamkniętym pojemniku. Wiadomo jest, że poprzez proces suszenia zioła jego smak nasila się. Suszone liście szałwii lekarskiej odpowiednio przechowywane (szczelny pojemnik, z dala od światła i źrodła wilgoci) wytrzymują do 3 lat. Po upływie tego czasu zioło traci swój smak oraz aromat.
Można także młode gałązki szałwii lekarskiej zamrażaś do późniejszego użytku. Liście zioła można zamrażać w kostkach lodu. Mrożenie zioła zatrzymuje jego aromat lepiej niż suszenie go.
Na średniej wielkości patelni rozpuścić masło i usmażyć cebulę na szklisty kolor. Zestawić z ognia. Następnie w misce dobrze wymieszać usmażoną cebulę (razem z tłuszczem, w którym się smażyła) z pozostałymi składnikami. Uzyskany farsz równomiernie rozprowadzić wzdłuż przecięcia mięsa wieprzowego (aż do jego kości), zawiązać ściśle białym sznurkiem i piec w piekarniku pół godziny dłużej niż mięso bez farszu.
