Słynny lek ziołowy zwany żeń-szeniem ma obecnie zasłużoną reputację skutecznego zioła w leczeniu wielu różnych schorzeń dotykających organizm ludzki. Wiele kultur od stuleci wykorzystuje żeń-szeń na kontynencie azjatyckim, szczególnie we wschodnioazjatyckich kulturach Chin, gdzie jest on najszerzej stosowany - w Japonii i Korei, wiele narodów w azjatyckiej części Rosji, na Dalekim Wschodzie lub w azjatyckich częściach Azji.
Zioło to stosowano również w krajach byłego Związku Radzieckiego - korzeń żeń-szenia jest w tych częściach używany jako cudowny lek ziołowy, a nawet jako cudowne panaceum.
Jednym z powodów tej tradycji wielorodnego stosowania tego zioła może być morfologia korzenia żeń-szenia. Według starożytnej ziołowej "Doktryny podpisów" zazwyczaj uważano, że roślina przypominająca jakąś część ciała jest przydatna w leczeniu tej części ciała, korzeń żeń-szenia ma dziwną i ludzką postać, co może być jednym z powodów, dla których uważa się go za tak przydatny w leczeniu "ludzkich dolegliwości" - myśląca istota, ponieważ przypomina człowieka, może leczyć każdą chorobę w człowieku.
Jednocześnie Farnsworth zbadał faktyczny sposób wykorzystania żeń-szenia w Azji i zauważył, że żeń-szeń w ogóle nie jest postrzegany jako zioło lecznicze i nie jest prawie powszechnie stosowany jako lek ziołowy ze względu na działanie profilaktyczne lub korzyści terapeutyczne, ale ze względu na jego główną rolę jako zioła wspomagającego utrzymanie zdrowia ludzi - zioło to nie jest stosowane w leczeniu żadnej konkretnej choroby, a zatem jego stosowanie służy jako ogólne wzmocnienie układu odpornościowego.
Oprócz tego, że uważa się, że żeń-szeń ma łagodne działanie afrodyzjakalne i poprawia funkcjonowanie seksualne, zioło to w dużej mierze spełnia rolę podobną i analogiczną do roli, jaką pełnią wszechobecne tabletki witaminowe stosowane w leczeniu uzupełniającym w świecie zachodnim.
Romans świata zachodniego z żeń-szeniem jest wybuchowy, a spożycie korzenia żeń-szenia i produktów ziołowych na Zachodzie rośnie w fenomenalnym tempie. W tym wszystkim adaptogenne działanie żeń-szenia to główne zalety podkreślane przez zwolenników i sprzedawców tego zioła w świecie zachodnim.
Uważa się, że zioło to pomaga zwiększyć zdolność organizmu ludzkiego do przeciwstawienia się stresowi, wynika to z właściwości adaptogennych zioła; ta zwiększona odporność odbywa się poprzez wywołanie stanu wyższej odporności w organizmie, wzrost odporności pomaga w odzyskaniu ogólnej witalności fizycznej i psychicznej i prowadzi do ogólnego wzmocnienia wszystkich normalnych funkcji organizmu, a organizm jest wtedy w stanie łatwo przezwyciężyć infekcję i chorobę, lub gdy tylko one wystąpią.
Chociaż takie pośrednie skutki są naturalnie nieco trudne do zweryfikowania naukowo, odnotowano korzystną modyfikację przez żeń-szeń skutków stresu związanych ze zmianami temperatury, dietą, powściągliwością, ćwiczeniami fizycznymi i tym podobnym.
Ponadto udokumentowano również przydatne działanie farmakologiczne w takich stanach, jak anemia, miażdżyca, depresja, cukrzyca, obrzęki, nadciśnienie i wrzody. Jednakże w jednym obszarze rzekome korzystne działanie żeń-szenia pozostaje niepotwierdzone: nie ma naukowych dowodów na zwiększone doznania seksualne lub potencję w wyniku jego stosowania.
Korzeń żeń-szenia zawiera duże ilości aktywnych substancji chemicznych, saponin triterpenoidowych, które są głównymi czynnikami uważanymi za odpowiedzialne i korzystne działanie żeń-szenia.
Z tego powodu natura tych związków i ich nomenklatura chemiczna są niezwykle zagmatwane i bardzo trudne do zrozumienia; wielu różnym substancjom chemicznym początkowo zidentyfikowanym przez różne grupy badaczy klinicznych nadano różne nazwy, mimo że w późniejszych testach stwierdzono, że są podobne.
Jednocześnie skład chemiczny i względna budowa organiczna gatunków żeń-szenia azjatyckiego i amerykańskiego różnią się w dużym stopniu, a oba gatunki mają różny poziom podobnych związków.
Na przykład japońscy badacze kliniczni nazwali zidentyfikowane przez siebie aktywne saponiny ginsenozydami, podczas gdy rosyjscy naukowcy nazwali te związki chemiczne panaxozydami. Dlatego żeń-szeńowi azjatyckiemu przypisuje się obecność co najmniej osiemnastu saponin, podobnie jak związek ginsenozyd Rc, inna nazwa związku panaxoside D (klasyfikacja rosyjska).
Nazwa panaquilin C jest używana do określenia dokładnie tego samego związku chemicznego, który znajduje się w żeń-szeniu amerykańskim. Bez wątpienia jest to bardzo mylące dla czytelnika. Oprócz tych mylących szczegółów dotyczących nazw ważnym czynnikiem, o którym należy pamiętać, jest to, że saponiny triterpenoidowe są związkami odpowiedzialnymi za całą aktywność farmakologiczną wykazywaną przez żeń-szeń i laik nie musi tego wiedzieć.
Głównym problemem, przed którym stoją dziś potencjalni użytkownicy, jest uzyskanie autentycznego produktu z żeń-szeniem na rynku masowym. Produkt z żeń-szenia, zwany "koreańską czerwienią", który jest specjalnie "peklowanym" korzeniem, może kosztować ponad 20 dolarów za 30 g, a korzeń żeń-szenia w jakiejkolwiek postaci jest bardzo drogi, dlatego zaleca się szczególną ostrożność przy zakupie produktów z żeń-szeniem.
Bezpośrednim skutkiem wysokich kosztów jest to, że na rynku dostępna jest różnorodna gama produktów zawierających składniki pochodne żeń-szenia, takie jak dostępne w handlu herbaty ziołowe z żeń-szenia, proszki ziołowe, żeń-szeń w postaci kapsułek i tabletek, ekstrakty z żeń-szenia itp. Reakcja sił rynkowych na stosunkowo wysoki koszt prawdziwego produktu odzwierciedla brak kontroli jakości mającej wpływ na branżę zdrowej żywności - nie trzeba dodawać, że niektóre z tych produktów są całkowicie bezużyteczne i w ogóle nie zawierają prawdziwego żeń-szenia, podczas gdy inne produkty mogą być używane.
Zmienność jakości różnych produktów z żeń-szenia dostępnych na wolnym rynku została zweryfikowana w dwóch niezależnych badaniach, w których zbadano komercyjne produkty z żeń-szenia dostępne na rynku.
W jednym z tych badań zaobserwowano, że aż do 60 procent tych analizowanych produktów można było sklasyfikowano jako bezwartościowe i co najmniej 25 procent wszystkich objętych próbą produktów nie zawierało żeń-szenia w produkcie - badanie wyrywkowe obejmowało pełną analizę chemiczną około 54 produktów z żeń-szeniem sprzedawanych na rynku.
Żeń-szeń był szeroko badany w warunkach testowych, a w latach 1968–1990 opublikowano co najmniej trzydzieści siedem badań klinicznych dotyczących żeń-szenia, z czego około piętnaście testów przeprowadzono w kontrolowanych warunkach, a osiem z nich przeprowadzono metodą podwójnie "ślepej" próby.
Wyraźną poprawę sprawności fizycznej osób biorących żeń-szeń zaobserwowano w siedemnastu badaniach, poprawę sprawności intelektualnej zaobserwowano u osób, którym podano żeń-szeń w jedenastu badaniach, żeń-szeń był w stanie poprawić nastrój i emocje samopoczucie osób badanych w kolejnych trzynastu z tych testów.
Charakter i metodologia wszystkich tych badań została mocno zakwestionowana, a najpoważniejsze pytania dotyczyły jakości projektu i formy analizy statystycznej stosowanej w wynikach tych testów. Schemat dawkowania żeń-szenia różni się w zależności od rodzaju produktu ziołowego.
Dzienny schemat dawkowania składa się z 1 do 2 g surowego leku z żeń-szenia lub około 200 do 600 mg standaryzowanego ekstraktu z żeń-szenia - co obliczono na około 4 do 7-procentowa zawartość ginsenozydów - sugeruje monografia niemieckiej Komisji E, która podaje dawki leków ziołowych dla wielu rodzajów leków ziołowych. Fizyczne osłabienie i zmęczenie pacjentów równoważy lek ziołowy z żeń-szeniem, zwykle podawany jako ziołowy tonik do ogólnego przeznaczenia.
Ziołowy lek z żeń-szeniem ma również działanie regenerujące i jest stosowany do wspierania sprawności fizycznej osób dotkniętych chorobą; stosuje się go także w celu leczenia zaburzeń koncentracji i wspomagania pamięci; lek ziołowy stosowany jest jako ogólny środek wzmacniający u pacjentów w trakcie rekonwalescencji i ogólnie podaje się go w celu wzmocnienia i przyspieszenia powrotu do zdrowia pacjentów.
Kolejnym potencjalnym obszarem zainteresowania jest względne bezpieczeństwo zioła stosowanego jako lek. W roku 1979 Siegel przygotował raport na temat nadużywania żeń-szenia i tzw. możliwe skutki uboczne - te potencjalne toksyczne skutki uboczne wzbudziły pewne obawy dotyczące rzeczywistego bezpieczeństwa zioła.
Jednak badanie i jego niepokojące wyniki zostały obecnie zdyskredytowane i uznane za fałszywe ze względu na błędną metodologię śledczą zastosowaną podczas testów, a także z powodu braku jednolitej definicji żeń-szenia.
Nawet teraz w literaturze ziołowej wciąż pojawiają się odniesienia do tego konkretnego badania, a częstotliwość cytowania tego raportu jest rzeczywiście niepokojąca, ponieważ przedstawia on bezużyteczne i fałszywe informacje. Inny badacz, Farnsworth, szczegółowo zbadał wiele raportów przypisujących pewne efekty estrogenowe lub podobne do hormonów żeńskich, rzekomo wywoływane przez żeń-szeń w organizmie pacjentów.
Według Farnswortha nie ma żadnych dowodów eksperymentalnych wskazujących lub potwierdzających jakąkolwiek aktywność estrogenopodobną w żeń-szeniu, w związku z czym, jak wynika z jego badań, nie jest to zioło fitoestrogenne. Problemy takie jak zaburzenia snu, w tym bezsenność, rzadkie przypadki biegunki i niektóre rodzaje wykwitów skórnych to jedyne znane i dobrze udokumentowane skutki uboczne długotrwałego stosowania żeń-szenia.
Biorąc wszystkie te czynniki pod uwagę, można stwierdzić, że przynajmniej dla zdecydowanej większości pacjentów, którzy stosuja to zioło nawet długotrwale lub nadmierne, występuje stosunkowo niskie ryzyko skutków ubocznych, i że zioło jest ogólnie bezpieczne w stosowaniu u pacjentów.
